Nierespektowanie przez przewoźników uprawnień osób niewidomych

Warszawa, 12.12.2012 r.

L.dz. 2630/CR – 491-XV/2012

Pani Ewa Szczepańska
Dyrektor Departamentu Budżetu

Ministerstwo Transportu, Budownictwa
i Gospodarki Morskiej

ul. Chałubińskiego 4/6
00-928 Warszawa

W związku z nadal napływającymi sygnałami o nierespektowaniu przez przewoźników uprawnień osób niewidomych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności do ulgowych przejazdów, Polski Związek Niewidomych ponownie zwraca się z uprzejmą prośbą o wyjaśnienie nasuwających się wątpliwości i pytań.

Nierespektowanie przez przewoźników uprawnień osób niewidomych

Warszawa, 12.12.2012 r.

L.dz. 2630/CR – 491-XV/2012

Pani Ewa Szczepańska
Dyrektor Departamentu Budżetu

Ministerstwo Transportu, Budownictwa
i Gospodarki Morskiej

ul. Chałubińskiego 4/6
00-928 Warszawa

W związku z nadal napływającymi sygnałami o nierespektowaniu przez przewoźników uprawnień osób niewidomych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności do ulgowych przejazdów, Polski Związek Niewidomych ponownie zwraca się z uprzejmą prośbą o wyjaśnienie nasuwających się wątpliwości i pytań.

Na początku bieżącego roku otrzymaliśmy z Ministerstwa szerokie wyjaśnienia dotyczące stosowania przez przewoźników ulg na przejazdy dla osób niewidomych w transporcie publicznym (pismo nr DB-4jt 024-50/Doc.: 1172470 z dnia 27 stycznia 2012 r.).

Powoływano się w nim między innymi na ustawę z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. z 2012 r. poz. 1265).

Zgodnie z artykułem 18b tej ustawy, przewozy regularne w krajowym transporcie drogowym wykonywane są w oparciu o określone zasady, wśród których wymienić należy obowiązek podawania cennika opłat do publicznej wiadomości przy kasach dworcowych oraz w każdym autobusie wykonującym regularne przewozy osób, przy czym cennik opłat musi także zawierać ceny biletów ulgowych określone na podstawie odrębnych ustaw, a w szczególności ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2012 r. poz. 1138).

Wynika stąd jasno, że przewoźnik wykonujący przewozy regularne w krajowym transporcie drogowym musi respektować przepisy ustawy z 20 czerwca 1992 r.

Ta ostatnia ustawa mówi jednak wyraźnie w art. 8a ust. 4, iż dopłaty związane z honorowaniem ustawowych uprawnień do bezpłatnych lub ulgowych przejazdów otrzymują przewoźnicy wykonujący krajowe autobusowe przewozy pasażerskie, którzy prócz posiadania zezwolenia na wykonywanie przewozów regularnych osób w krajowym transporcie drogowym:

• stosują kasy rejestrujące posiadające pozytywną opinię ministra właściwego do spraw finansów publicznych, które umożliwiają określenie kwoty dopłat do przewozów w podziale na poszczególne kategorie ulg ustawowych,
• zawarli umowę z samorządem województwa określającą zasady przekazywania przewoźnikom dopłat.

W związku z powyższym rodzą się pytania:

1. Czy są przewoźnicy, którzy posiadają zezwolenia a nie stosują odpowiednich kas lub nie zawarli umowy określającej zasady dopłat? Jeśli tak, to czy mogą wykonywać w ogóle przewóz osób i nierespektować uprawnień ustawowych do ulg? Czy przewoźnik traci zezwolenie, jeśli odmawia ulgi na przejazd?
2. Co ma zrobić pasażer, jeśli takiej ulgi mu odmówiono? Gdzie znajdzie informacje o możliwości odwołania się i organie odwoławczym? Czy zostanie poinformowany o ukaraniu przewoźnika? Wiadomo, iż na podstawie ustawy o transporcie drogowym za nieudzielanie ulgi na przejazd grozi kara pieniężna.

W Państwa piśmie z 27 stycznia br. czytamy ponadto, iż:

“Postanowienia ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 5, poz. 13, z późn. zm.) wskazują jako organizatora autobusowego publicznego transportu zbiorowego – właściwą jednostkę samorządu terytorialnego zapewniającą funkcjonowanie publicznego transportu zbiorowego na danym obszarze.
Przepisy tej ustawy, w powiązaniu z przepisami ustawy o transporcie drogowym, wyposażają jednostki samorządowe, jako organizatorów publicznego transportu zbiorowego, do kontroli wszystkich przewoźników, którzy na ich terenie, stosownie do ww. przepisów ustawowych, wykonują przewozy osób, w tym również w zakresie przestrzegania przepisów ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego, m.in. dotyczących pasażerów niewidomych ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności”.

Jednakże ustawa ta rozróżnia publiczny transport zbiorowy oraz przewóz o charakterze użyteczności publicznej. O zwrocie środków w związku z udzielaniem ustawowych ulg osobom niepełnosprawnym mowa jest wyłącznie w odniesieniu do przewozu o charakterze użyteczności publicznej (art. 50 i 56).

W związku z powyższym rodzą się kolejne pytania:

1. Czy mogą być przewozy w ramach publicznego transportu zbiorowego, których operatorzy – przewoźnicy nie są zobowiązani do udzielania ustawowych ulg na podstawie ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego – gdyż wykonują przewóz nie o charakterze użyteczności publicznej (oczywiście rozumiemy, iż ulgi wynikające z tej ustawy nie dotyczą komunikacji miejskiej)? Jeśli tak, to jacy, w jakich sytuacjach?
2. W świetle tego, iż organizatorem publicznego transportu zbiorowego mogą być różne podmioty (jak stanowi art. 7 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym), skąd pasażer, któremu odmówiono prawa do zakupu biletu z ulgą ustawową, ma wiedzieć do kogo zwrócić się ze skargą? Jak będzie naprawiona jego szkoda? Czy otrzyma jakąś rekompensatę, odszkodowanie? Czy zostanie powiadomiony o ukaraniu przewoźnika?
3. Skąd pasażer ma czerpać informację, do kogo się odwołać? Czy taka informacja jest publicznie gdzieś zamieszczona i dostępna zwłaszcza dla osoby z uszkodzonym wzrokiem? Udzielenie takiej informacji nie leży najczęściej w interesie przewoźnika odmawiającego prawa do ulgowego przejazdu. Jak w tej sytuacji ma postąpić obywatel, by sprawdzić, czy jego prawa nie są naruszane?.

Będziemy wdzięczni za wyjaśnienie przedstawionych powyżej wątpliwości oraz za odpowiedź na powyższe pytania.

Jest to sprawa bardzo istotna dla wielu osób niewidomych i słabowidzących, które na co dzień spotykają się z sytuacjami, w których przewoźnicy zasłaniają się brakiem dotacji i odmawiają im prawa do ulgowych przejazdów. Pragniemy wyjaśnić to zagadnienie do końca i w taki sposób, by każdy obywatel mógł egzekwować swoje uprawnienia.

Aktualnie coraz częściej ulgi ustawowe na przejazdy dla osób z problemami wzrokowymi stają się iluzoryczne.

Jednocześnie, wobec regulowania tak ważnych kwestii w kilku bardzo obszernych aktach prawnych (ustawa o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego, ustawa o transporcie drogowym, ustawa o publicznym transporcie zbiorowym) zgłaszamy potrzebę opracowania przystępnej informacji adresowanej do pasażerów, która omawiałaby najważniejsze kwestie związane z uprawnieniami do ulgowych przejazdów w sposób jasny i precyzyjny. Powinna to być informacja dostępna także do odbioru przez osoby niewidome, np. poprzez Internet.

Z poważaniem
Dyrektor Polskiego Związku Niewidomych
Mgr Małgorzata Pacholec

Odpowiedź Ministra Transportu

Warszawa, dnia 16 stycznia 2013 r.

Ministerstwo Transportu,
Budownictwa i Gospodarki Morskiej
Departament Transportu Drogowego
TD-3b-5430/44/2013

Pani
Małgorzata Pacholec
Dyrektor Polskiego Związku Niewidomych
ul. Konwiktorska 9 00-216 Warszawa

Odpowiadając na pismo Nr 2630/CR-491-XV/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie nierespektowania przez przewoźników uprawnień osób niewidomych do ulgowych przejazdów publicznym transportem zbiorowym, oraz nawiązując do wcześniejszej korespondencji w tej sprawie, Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej przedstawia następujące wyjaśnienia.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874, z późn. zm.), przewoźnik drogowy wykonujący przewozy regularne osób, musi uzyskać zezwolenie na przewozy regularne. Ponadto przewoźnik ten wykonując przewozy regularne osób, zgodnie z art. 18a tej ustawy, ma obowiązek uwzględniać uprawnienia pasażerów do ulgowych przejazdów określonych w odrębnych przepisach.

W tej sytuacji każdy przewoźnik wykonujący przewozy regularne, niezależnie od formy organizacyjnej przedsiębiorcy, ma obowiązek przestrzegać warunki określone w wyżej wymienionej ustawie, na podstawie której zezwolenie to zostało wydane, a więc również respektować prawo do ulg przejazdowych, określonych w ustawie z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2012 r. poz. 1138).

Obowiązek respektowania przez przewoźnika prawa pasażerów do ulg określonych w ww. ustawie, nie oznacza obowiązku ubiegania się przez niego o otrzymanie dopłaty z tytułu utraconych dochodów związanych ze sprzedażą biletów bezpłatnych lub ulgowych. W tej sprawie decyzja należy do przewoźnika – przy czym jeżeli zechce on skorzystać z możliwości otrzymania dopłaty, zgodnie z art. 8a ust. 4 ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego, musi mieć wcześniej zawartą umowę z samorządem województwa, określającą zasady przekazywania dopłat oraz stosować odpowiednie kasy rejestrujące. Tak więc brak zawartej umowy nie zwalnia przewoźnika z obowiązku honorowania ustawowych uprawnień do bezpłatnych lub ulgowych przejazdów.

Należy również nadmienić, że obecnie trwają prace legislacyjne przewidujące zmianę zapisów art. 8a ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego. Zmiana ta ma wprowadzić obowiązek zawierania wyżej wymienionej umowy przez wszystkich przewoźników wykonujących przewozy regularne osób w krajowym transporcie drogowym, pod rygorem cofnięcia zezwolenia.

Sankcją za odmowę sprzedaży biletu ulgowego osobie uprawnionej, zgodnie z art. 24 ust. 4 pkt 2 ustawy o transporcie drogowym może być cofnięcie przewoźnikowi zezwolenia na wykonywanie przewozów regularnych z powodu naruszenia lub zmiany warunków, na jakich zezwolenie zostało udzielone, ponieważ cennik opłat jako załącznik do wniosku o udzielenie zezwolenia, stanowi jeden z tych warunków. Organem wydającym zezwolenia na przewozy regularne w krajowym transporcie drogowym, jest wójt, burmistrz albo prezydent miasta, starosta lub marszałek województwa, w zależności od zasięgu tych przewozów (art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy o transporcie drogowym) – i do tego organu powinny być kierowane sygnały o nieprzestrzeganiu przez przewoźników przepisów ustawy o ulgach m. in. dotyczących pasażerów niewidomych.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 5, poz. 13, z późn. zm.), działalność w zakresie krajowego regularnego przewozu osób może być podejmowana i wykonywana na podstawie przepisów dotychczasowych (zezwolenia na przewozy regularne wydane na podstawie ustawy o transporcie drogowym), nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2016 r.

Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym weszła w życie z dniem 1 marca 2011 r. i zmieniła zasady organizacji publicznego transportu zbiorowego. Zgodnie z tą ustawą zapewnienie funkcjonowania publicznego transportu zbiorowego na danym obszarze, należy do zadań organizatora publicznego transportu zbiorowego, którym jest właściwa jednostka samorządu terytorialnego, określona w art. 7 ust. 1 tej ustawy.

Publiczny transport zbiorowy jest to powszechnie dostępny regularny przewóz osób, wykonywany w określonych odstępach czasu i po określonej linii komunikacyjnej. Transport ten może być wykonywany przez:

• operatora publicznego transportu zbiorowego, który zawarł z organizatorem publicznego transportu zbiorowego stosowną umowę o świadczenie usług przewozowych o charakterze użyteczności publicznej, lub
• przez przewoźnika, wykonującego przewozy osób na podstawie potwierdzenia zgłoszenia przewozu.

Dla operatora publicznego transportu zbiorowego ustawa o publicznym transporcie zbiorowym przewiduje przekazywanie rekompensaty z tytułu utraconych przychodów, w związku ze stosowaniem ustawowych uprawnień do ulgowych przejazdów w publicznym transporcie zbiorowym (art. 50 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy).

Natomiast w przypadku przewozów wykonywanych na podstawie potwierdzenia zgłoszenia przewozu, prawo do otrzymywania przez przewoźnika komercyjnego rekompensaty z tytułu honorowania ulg ustawowych, nie jest przewidziane.

Jednocześnie należy wskazać, że zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym przepisy tej ustawy dotyczące wykonywania przewozów osób na podstawie potwierdzenia zgłoszenia przewozu, nie mają zastosowania do dnia 31 grudnia 2016 r.

Podpisał Dyrektor Departamentu Transportu Drogowego Andrzej Bogdanowicz