Polski Związek Niewidomych

Czym jest krótkowzroczność?

Krótkowzroczność to wada wzroku spowodowana niedopasowaniem długości gałki ocznej do jej mocy optycznej. W tym schorzeniu najczęściej gałka oczna jest zbyt długa i przez to równoległe promienie światła wpadające do oka ogniskują się przed siatkówką. W rzadszych przypadkach mamy do czynienia ze zbyt dużą mocą skupiającą oka. W efekcie, przy patrzeniu na obiekty znajdujące się daleko, powstaje rozmyty, niewyraźny obraz. Krótkowzroczność zwykle pojawia się w dzieciństwie i zazwyczaj postępuje wraz z wiekiem, aż do ustabilizowania się po zakończeniu wzrostu gałki ocznej.

Krótkowzroczność szkolna definiuje miopię pojawiającą się u dzieci w 10–12 roku życia, która może się nasilać na skutek ciągłego napięcia akomodacyjnego i zbyt długiej pracy wzrokowej z bliska.

Jak duży to problem?

Według badania opinii przeprowadzonego przez SW Research we wrześniu 2021 roku, zdiagnozowaną wadę wzroku ma prawie połowa (47%) polskich dzieci w wieku od 3 do 15 lat.

Stwierdzono:

• krótkowzroczność u 62%,
• astygmatyzm u 32%,
• nadwzroczność u 16%.

Naukowcy szacują, że do 2050 roku około 50% ludzkości będzie dotknięta problemem krótkowzroczności, w tym około 10% z krótkowzrocznością wysoką, czyli powyżej -6,00 dioptrii. (1)

Dlaczego krótkowzroczność u dzieci nas martwi?

W przypadku wystąpienia u dziecka wady wzroku, bardzo często mamy do czynienia z obniżeniem parametrów widzenia takich jak:

• sprawność akomodacji,
• konwergencja,
• prawidłowa praca mięśni oczu,
• znaczne obniżenie ostrości wzroku, wynikające z niedowidzenia.

Długotrwałe zaburzenia wyżej wymienionych parametrów są częstą przyczyną wielu trudności w życiu szkolnym i powodują:

• niechęć do nauki,
• zaburzoną orientację w przestrzeni,
• problem z oceną odległości,
• unikanie aktywności fizycznej.

Krótkowzroczność może również zwiększać ryzyko wystąpienia: zaćmy, jaskry, zwyrodnień siatkówki i jej odwarstwienia.

Czynniki ryzyka (wg Gossa):

• dodatni wywiad rodzinny,
• vredukcja emmetropii przed pójściem do szkoły (emmetropia to termin używany do opisania wzroku danej osoby, gdy nie występuje absolutnie żadna wada refrakcji ani brak ostrości),
• astygmatyzm odwrotny,
• spadek akomodacji lub egzoforia do bliży (niedostateczna konwergencja),
• stroma krzywizna rogówki,
• choroby niemowląt, w których dochodzi do tymczasowego upośledzenia widzenia,
• czynniki środowiskowe: urbanizacja, industrializacja, skażenie środowiska,
• warunki pracy wzrokowej (praca ze zbyt bliskiej odległości, brak przerw),
• niska aktywność w naturalnym oświetleniu,
• niska aktywność fizyczna,
• wysoki poziom edukacji,
• dieta.

W Polsce z urządzeń ekranowych korzysta ponad 40% dzieci do 2. roku życia i aż 84% w wieku 5–6 lat. Ponad 70% rodziców deklaruje, że motywacją do udostępniania urządzeń ich dzieciom jest możliwość zajęcia się swoimi sprawami. Niemal wszystkie dzieci do 8. roku życia (98%) mają w domu dostęp do urządzenia mobilnego, a 42% dzieci ma takie urządzenie na własność. (2)

Dzieci zazwyczaj nie mają świadomości własnej wady wzroku i mogą nie zgłaszać problemów z widzeniem. Nie mając punktu odniesienia, nie wiedzą, że można widzieć lepiej.

Niżej wymienione objawy u dziecka powinny nas zaniepokoić:

• w domu siada coraz bliżej ekranu telewizora czy komputera,
• trzyma książkę blisko oczu,
• podczas czytania wodzi palcem po słowach,
• narzeka na bóle głowy, migreny, zmęczenie oczu,
• często pociera oczy,
• mruży oczy, patrząc w dal,
• ma problemy z koncentracją,
• obraca głowę tak, aby używać tylko jednego oka,
• ma okresowe dwojenie obrazu lub „ucieka” mu jedno oko,
• jest zamknięte w sobie, boi się obcych,
• podchodzi z rezerwą nawet do znanych mu osób do momentu aż będzie bardzo blisko nich,
• nie okazuje radości z wizyty członków rodziny aż do momentu, gdy będą bardzo blisko,
• bardziej reaguje na głos osoby znajomej niż na jego wygląd.

Kiedy jest zalecane badanie wzroku?

1. Od razu po urodzeniu.
2. 4–6 miesięcy po urodzeniu.
3. W wieku 9 miesięcy (około roku), zwłaszcza, jeżeli wcześniejsze badania wskazały, że dziecko znajduje się w grupie objętej ryzykiem ujawnienia się wady wzroku lub innych zaburzeń widzenia.
4. W wieku około 3 lat.
5. Podczas rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej (w wieku 6–7 lat).
6. Co roku na początku roku szkolnego.

Krótkowzroczności nie można wyleczyć, ale można ją skorygować i spowolnić jej progresję. Schorzenie to najczęściej koryguje się za pomocą korekcji okularowej lub soczewkami kontaktowymi o wartościach ujemnych. Szkodliwym mitem jest pogląd, że stosowanie pełnej korekcji „rozleniwia” oczy. Stosowanie niepełnej korekcji u dzieci z krótkowzrocznością powoduje nieostre widzenie, zaburzenia rozwoju układu wzrokowego oraz progresję wady.

W spowalnianiu progresji wykorzystujemy następujące metody:

• atropinizację,
• okulary,
• soczewki kontaktowe,
• ortokorekcję,
• chirurgię refrakcyjną,
• ćwiczenia i terapię widzenia,
• zmiany stylu życia.

Należy zapewnić dziecku odpowiednio długie przebywanie w świetle naturalnym na świeżym powietrzu, aby zauważyć pozytywne skutki takiego działania, i to nie tylko pod kątem opóźniania pojawienia się wady wzroku. Najnowsze badania wskazują bowiem na to, że światło niebieskie może mieć także korzystny wpływ na hamowanie występowania krótkowzroczności oraz na wolniejszą progresję wady wzroku. (4)

Ponadto, badania pokazują, że przebywanie na zewnątrz przynajmniej 2 godziny dziennie, może zmniejszyć ryzyko wystąpienia krótkowzroczności i jej progresji. (5)

Należy pamiętać o ochronie przeciwsłonecznej z odpowiednim poziomem ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym.

Higiena korzystania z urządzeń cyfrowych

W dzisiejszych czasach trudno o zupełne wykluczenie elektroniki w bliży, ale warto od najmłodszych lat wprowadzać zdrowe nawyki i rozmawiać z dziećmi na ten temat.

• Oglądając film czy bajkę, wybierajmy telewizor lub rzutnik.
• Pracując przy komputerze, zachowajmy odpowiednią odległość: przy wyciągniętych rękach do przodu dziecko nie dotyka czubkami palców monitora.
• Podczas używania telefonu/tabletu robimy przerwę po 20 minutach i patrzymy aktywnie w dal.

Anna Pierzak – lekarz medycyny, Katedra Okulistyki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Międzyleski Szpital Okulistyczny w Warszawie

***

Artykuł ukazał się w „Naszych Dzieciach”, nr 336, październik-marzec, kwartalniku współfinansowanym ze środków PFRON.

Więcej o czasopiśmie: https://pzn.org.pl/wydawanie-czasopism/nasze-dzieci/