Polski Związek Niewidomych

Komisja Europejska uruchomiła pilotażowy projekt Europejskiej Karty Osoby Niepełnosprawnej w 2016 r. Celem było ułatwienie osobom niepełnosprawnym podróżowania pomiędzy krajami Unii, dzięki wprowadzeniu dobrowolnego systemu wzajemnego uznawania statusu niepełnosprawności. Po kilku latach realizacji pilotażowego działania, EBU oceniło inicjatywę i wydało stanowisko w tej sprawie.

Pilotażowy projekt karty został przygotowany na wniosek Europejskiego Forum Niepełnosprawności (EDF) i Europejskiej Unii Niewidomych (EBU). W październiku 2017 r. do projektu pilotażowego przystąpiło osiem państw członkowskich Unii: Belgia, Cypr, Estonia, Finlandia, Włochy, Malta, Rumunia i Słowenia. Karta nie harmonizuje krajowych zasad kwalifikowalności. Państwa członkowskie zachowują swobodę decydowania, kto kwalifikuje się do otrzymania karty na podstawie krajowej definicji niepełnosprawności, a także określania procedury jej wydawania. Aby otrzymać kartę, należy posiadać potwierdzony status niepełnosprawności w jednym z uczestniczących państw członkowskich. Wydawaniem kart zajmuje się agencja rządowa odpowiedzialna za problematykę niepełnosprawności w danym państwie.

Przy ograniczonym zasięgu geograficznym państw, które wdrożyły kartę, gdzie większość jest stosunkowo niewielka pod względem wielkości i liczby ludności, praktyczne korzyści z wprowadzenia karty są ograniczone. Projekt pilotażowy rozczarowuje, ale jest równocześnie interesujący z perspektywy kształtowania polityki, ponieważ podkreśla obecne luki w prawie UE. Karta nie przynosi harmonizacji krajowych przepisów dotyczących statusu niepełnosprawności ani kwalifikowalności do świadczeń. Bardziej problematyczne oraz rozczarowujące jest to, że:

• karta potwierdza jedynie, że ​​osoba posiada status niepełnosprawności w swoim ojczystym kraju i nie uprawnia do uznania statusu niepełnosprawności w kraju goszczącym,
• karta sama w sobie nie uprawnia do takich samych zniżek ani świadczeń, jakie przysługują obywatelom kraju goszczącego, ponieważ udział świadczeniodawców w kraju uczestniczącym jest dobrowolny.

Karta obecnie ma więc bardzo ograniczony wpływ na poprawę swobody przemieszczania się osób niepełnosprawnych w Unii.

Komisja Europejska, świadoma ograniczeń, rozpoczęła w 2019 r. ocenę pilotażowego projektu. Powierzyła zewnętrznym konsultantom zadanie, aby przedstawili kompleksową i zwięzłą analizę realizacji projektu, aby ułatwić jej ewentualne większe wdrożenie w krajach Unii.

3 marca br. ukazał się komunikat w sprawie strategii UE na rzecz praw osób niepełnosprawnych na lata 2021–2030, w którym Komisja Europejska zapowiedziała, że ​​do końca 2023 r. zaproponuje Europejską Kartę Osoby Niepełnosprawnej jako instrument wzajemnego uznawania statusu niepełnosprawności, opierając się na doświadczeniach zdobytych w czasie pilotażowego projektu.
EBU z radością przyjmuje zobowiązanie Komisji Europejskiej do przedstawienia propozycji karty. Może ona odegrać bardzo pozytywną rolę w zapewnieniu prawdziwie swobodnego podróżowania osób niepełnosprawnych w Unii.

EBU wzywa interesariuszy na szczeblu unijnym i krajowym, decydentów oraz organizacje pozarządowe, aby lobbować za rozszerzeniem tej inicjatywy w taki sposób, żeby stała się ona tym, czego oczekują od niej niepełnosprawni obywatele: ogólnounijnym systemem uznawania niepełnosprawności służącym zapewnieniu równego dostępu do odpowiednich świadczeń.

Aby karta oferowała realną wartość, w całej Unii Europejskiej powinien obowiązywać jednorodny katalog powiązanych z nią świadczeń i korzyści. A te powinny być atrakcyjne i obejmować szerszy zakres usług związanych z codziennym życiem i turystyką, takich jak np. transport i dostęp do muzeów.

Źródło: EBU newsletter