Polski Związek Niewidomych

Aktualizacja niniejszego materiału: 01.10.2020 r.

Podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia dotyczące uprawnień wyborców z niepełnosprawnościami, którzy zamierzają wziąć udział wyborach jest ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. kodeks wyborczy (Dz.U. z 2019 r., poz. 684 ze zm.).

Poniższe zasady odnoszą się do następujących wyborów:

1. do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej;
2. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
3. do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej;
4. do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego (to jest do rad gmin, rad powiatów, sejmików województw);
5. wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.

Istotna jest definicja wyborcy niepełnosprawnego, która nie jest ograniczona do osób legitymujących się określonym dokumentem potwierdzającym niepełnosprawność. Przepisy stanowią, iż wyborcą niepełnosprawnym – jest wyborca o ograniczonej sprawności fizycznej, psychicznej, umysłowej lub w zakresie zmysłów, która utrudnia mu wzięcie udziału w wyborach (art. 5 pkt 11 kodeksu wyborczego).

5. Prawo do informacji:

a) przed wyborami (art. 37a Kodeksu wyborczego):

Wyborca niepełnosprawny (bez względu na to, czy legitymuje się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności) ma prawo do uzyskiwania informacji o:

1. właściwym dla siebie okręgu wyborczym i obwodzie głosowania;
2. lokalach obwodowych komisji wyborczych, o których mowa w art. 16 § 1 pkt 3, znajdujących się najbliżej miejsca zamieszkania wyborcy niepełnosprawnego;
3. warunkach dopisania wyborcy niepełnosprawnego do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania dostosowanym do potrzeb wyborców niepełnosprawnych;
4. terminie wyborów oraz godzinach głosowania;
5. komitetach wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych kandydatach i listach kandydatów;
6. warunkach oraz formach głosowania.

Powyższe informacje przekazuje wójt lub upoważniony przez niego pracownik urzędu gminy w godzinach pracy urzędu, w tym telefonicznie, lub w drukowanych materiałach informacyjnych przesyłanych na wniosek wyborcy niepełnosprawnego, w tym w formie elektronicznej. Informacje te są przekazywane wyborcy niepełnosprawnemu po podaniu przez wyborcę jego nazwiska, imienia (imion) oraz adresu stałego zamieszkania.

Informacje te wójt (burmistrz, prezydent miasta) podaje również niezwłocznie do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie w Biuletynie Informacji Publicznej oraz w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie.

b) Obowiązki Państwowej Komisji Wyborczej (art. 37b kodeksu wyborczego):

Państwowa Komisja Wyborcza zamieszcza na swojej stronie internetowej WWW.pkw.gov.pl informacje o uprawnieniach przysługujących wyborcom niepełnosprawnym na podstawie kodeksu wyborczego, w formie uwzględniającej różne rodzaje niepełnosprawności.

Ponadto Państwowa Komisja Wyborcza sporządza w alfabecie Braille’a materiał informacyjny o uprawnieniach przysługujących wyborcom niepełnosprawnym na podstawie kodeksu wyborczego i przekazuje go zainteresowanym na żądanie.

c) Obowiązki komisji obwodowej (art. 37c kodeksu wyborczego):

Na prośbę wyborcy niepełnosprawnego członek obwodowej komisji wyborczej jest obowiązany przekazać ustnie treść obwieszczeń wyborczych w zakresie informacji o komitetach wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych kandydatach i listach kandydatów.

Obwieszczenia wyborcze umieszczane w lokalu wyborczym jak i poza nim oraz wyniki głosowania w obwodach głosowania i okręgach wyborczych powinny być zamieszczane w miejscach łatwo dostępnych dla osób niepełnosprawnych o ograniczonej sprawności ruchowej.

1. Nakładki do głosowania (art. 40a kodeksu wyborczego):

Wyborca z dysfunkcją wzroku może głosować przy użyciu nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a.

W obowiązującym stanie prawnym, jeśli osoba niewidoma zgłosi chęć głosowania przy użyciu nakładki brajlowskiej ma ona być dowieziona do lokalu wyborczego z urzędu gminy. • Może się to wiązać z koniecznością oczekiwania na nakładkę przez niewidomego wyborcę.

2. Głosowanie korespondencyjne (art. 53a-53c kodeksu wyborczego):
Wyborca niepełnosprawny zaliczony do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności może głosować korespondencyjnie.
Zamiar głosowania korespondencyjnego wyborca z niepełnosprawnością zgłasza komisarzowi wyborczemu do 15 dnia przed dniem wyborów.
Zgłoszenie może być dokonane ustnie, pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej. Powinno ono zawierać nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL wyborcy niepełnosprawnego, oświadczenie o wpisaniu tego wyborcy do rejestru wyborców w danej gminie, oznaczenie wyborów, których dotyczy zgłoszenie, a także wskazanie adresu, na który ma być wysłany pakiet wyborczy.

Do wspomnianego zgłoszenia dołącza się kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności.

Ponadto warto wiedzieć, że w zgłoszeniu wyborca niepełnosprawny może zażądać przesłania mu wraz z pakietem wyborczym nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a.

Uwaga:
Jeżeli głosowanie korespondencyjne ma dotyczyć wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej albo wyborów wójta zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego dotyczy również ponownego głosowania. W przypadku, gdy w jednym dniu odbywają się więcej niż jedne wybory, zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego jest wspólne dla wszystkich przeprowadzanych w danym dniu wyborów.

Głosowanie korespondencyjne nie jest możliwe, jeśli wyborca niepełnosprawny udzielił pełnomocnictwa do głosowania.

3. Głosowanie przez pełnomocnika (art. 54-56 kodeksu wyborczego):

Wyborca niepełnosprawny zaliczony do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz wyborca, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 75 lat, może udzielić pełnomocnictwa do głosowania w jego imieniu w wyborach.

Pełnomocnikiem może być tylko osoba wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie, co udzielający pełnomocnictwa lub posiadająca zaświadczenie o prawie do głosowania (jeżeli przepisy szczególne dotyczące danych wyborów przewidują możliwość uzyskania takiego zaświadczenia).

Pełnomocnictwo do głosowania można przyjąć tylko od jednej osoby, jednakże istnieje tu jeden wyjątek. Otóż pełnomocnictwo można przyjąć od dwóch osób, jeżeli co najmniej jedną z nich jest wstępny, zstępny, małżonek, brat, siostra lub osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli w stosunku do pełnomocnika.

Pełnomocnikiem nie może być osoba wchodząca w skład komisji obwodowej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania, a także mężowie zaufania, jak również kandydaci w danych wyborach.

Pełnomocnictwa do głosowania udziela się przed wójtem lub przed innym pracownikiem urzędu gminy upoważnionym przez wójta do sporządzania aktów pełnomocnictwa. Pełnomocnictwo jest sporządzane na wniosek wyborcy wniesiony do urzędu gminy (właściwej ze względu na miejsce głosowania) najpóźniej w 9 dniu przed dniem wyborów. Wniosek powinien zawierać: nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL oraz adres zamieszkania zarówno wyborcy, jak i osoby, której ma być udzielone pełnomocnictwo, a także wyraźne oznaczenie wyborów, których dotyczy.

Do wniosku załącza się:
1. kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania;
2. pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem, zawierającą jej nazwisko i imię (imiona) oraz adres zamieszkania, a także nazwisko i imię (imiona) osoby udzielającej pełnomocnictwa.

Należy dołączyć również kopię zaświadczenia o prawie do głosowania wydanego osobie mającej być pełnomocnikiem – w przypadku, gdy osoba ta nie jest wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie co udzielający pełnomocnictwa do głosowania i przepisy szczególne dotyczące danych wyborów przewidują możliwość uzyskania takiego zaświadczenia.

Akt pełnomocnictwa sporządza się w trzech egzemplarzach, z których po jednym otrzymują udzielający pełnomocnictwa do głosowania i pełnomocnik, zaś trzeci egzemplarz pozostaje w urzędzie gminy.

Uwaga
Głosowanie przez pełnomocnika jest wyłączone w sytuacji, gdy niepełnosprawny wyborca zgłosi zamiar głosowania korespondencyjnego.

4. Pomoc innej osoby (art. 53 kodeksu wyborczego):

Wyborcy niepełnosprawnemu, na jego prośbę, może pomagać inna osoba, z wyłączeniem członków komisji wyborczych i mężów zaufania. Osoba pomagająca może przebywać wraz z wyborcą za kotarą i udzielić jej wyłącznie technicznej pomocy przy oddawaniu głosu.