Zagrajmy!
Gry planszowe znowu wracają do łask. Obecnie po planszówki chętnie sięgają nie tylko dzieci, lecz także dorośli. Na rynku spotkamy bogatą ofertę tytułów i szeroki przekrój tematyki oraz rodzajów. Część z nich jest również dostępna dla osób z niepełnosprawnością narządu wzroku.
Poniżej znajdziecie przykłady gier planszowych dostosowanych tak, aby osoby słabowidzące lub niewidome także mogły korzystać z tej rozrywki:
Rozpoznaj stworka
Rozpoznaj stworka to dotykowa gra planszowa dla dzieci od 4 r.ż., która doskonale zintegruje zarówno osoby widzące, jak i niewidome czy słabowidzące. Musimy zaprosić tytułowe stworki na przyjęcie urodzinowe. Należy jednak pamiętać, że każdy z nich ma tajny kod, który możemy odczytać jedynie za pomocą dotyku. Naszym zadaniem jest – bez użycia wzroku – rozesłanie jak największej liczby zaproszeń. Grę stworzyło wydawnictwo Muduko. Planszówka jest rekomendowana przez psychologów oraz konsultowana pod kątem dostosowania dla osób niewidomych z Fundacją Instytut Rozwoju Regionalnego.
Uno
W tę popularną na całym świecie karciankę może grać od dwóch do nawet dziesięciu graczy! Gracz do dyspozycji ma zwykłe karty w czterech kolorach z numerami oraz tzw. karty funkcyjne, które zmieniają rozgrywkę. Celem jest pozbycie się wszystkich kart z ręki, wykładając je zgodnie z zasadami. Ten, któremu się to uda, wygrywa! Każda karta ma w lewym górnym i prawym dolnym rogu wypukłe symbole, które umożliwiają rozpoznanie ich bez użycia wzroku.
Struktury
To gra kooperacyjna, która miała swoją premierę w tym roku. Uczestnicy zabawy wcielają się w rolę muzyków, którym przyświeca jeden cel – stworzenie partytury. Każdy gracz lub przedstawiciel grupy dokłada jeden element dotykowy do wspólnego obszaru gry i prezentuje czynność, która określa ten fragment. Gdy partytura jest ukończona, wszyscy wspólnie ją „grają”, wykonując czynności wcześniej nadane dokładanym elementom. Gra integruje uczestników, pobudza ich wrażliwość muzyczną i pozwala na rozwinięcie swojej kreatywności.
Reversi
Możecie znać tę grę również pod nazwą Othello. Plansza przypomina trochę tę do szachów czy warcabów. Tytuł największą popularność zdobył w XIX w. W wersji dla osób z niepełnosprawnością narządu wzroku mamy pionki ze stroną wklęsłą i wypukłą. Każdy z graczy wybiera, którymi będzie grał, a następnie dąży do tego, aby zdominować planszę swoimi pionkami. Jest to propozycja wymagająca strategicznego myślenia i umiejętności szybkiego reagowania na zmiany.
Szachy i warcaby
Myślę, że tych gier nie trzeba nikomu przedstawiać. Warto jednak wspomnieć, że istnieje wiele wersji dostosowanych dla osób z dysfunkcją narządu wzroku. Plansze zawierają specjalne gniazda na pionki, żeby nie zmieniały one swojej pozycji w wyniku potrącenia ich ręką. Bardzo często białe pola znajdują się też trochę niżej niż czarne, dzięki czemu łatwiej je od siebie odróżnić. Same pionki również są specjalnie oznaczone – np. czarne zakończone są w sposób spiczasty, a białe w zaokrąglony.
Scrabble
Na rynku można znaleźć także kolejną bardzo znaną na całym świecie grę, którą dostosowano tak, aby osoby z niepełnosprawnością narządu wzroku mogły dołączyć do zabawy. Każdy gracz stara się tu zdobyć jak najwięcej punktów, układając słowa w taki sposób, aby wykorzystać wartość punktową liter i pól na planszy ze specjalnymi premiami. Litery na płytkach są zapisane alfabetem brajla, a plansza posiada lekkie wgłębienia, aby elementy nie przesuwały się na niej.
Człowieku, nie irytuj się!
Ta popularna gra, znana w Polsce jako chińczyk, również doczekała się swojej wersji dostępnej dla osób z dysfunkcją narządu wzroku. Można w nią grać w dwie, trzy lub cztery osoby. Uczestnicy otrzymują po cztery pionki i, za pomocą trafnych rzutów kostką, muszą doprowadzić je do celu. Pionki, aby łatwiej było je odróżnić od siebie bez użycia wzroku, są specjalnie oznaczone. Plansza zaś posiada wgłębienia, które sprawiają, że pionki nie przewracają się i zostają na swojej pozycji.
Ciekawą wariację chińczyka zaprezentowała Anna Pacewicz, która w ramach swojej pracy licencjackiej na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym zaprojektowała grę Smocza Wędrówka. Gracze wcielają się w smoki uosabiające cztery żywioły, a ich celem jest tytułowa podróż do pagody mandaryna. Pionki w kształcie ogonów smoków różnią się kolorem, kształtem i fakturą, dzięki czemu każdy uczestnik zabawy może je łatwo odróżnić. Ta rodzinna gra jest dostosowana zarówno dla osób z niepełnosprawnością narządu wzroku, jak i graczy z zaburzeniami małej motoryki. Anna Pacewicz została wyróżniona za ten projekt w 2016 r. na Międzynarodowym Przeglądzie Projektów Dyplomowych.
Niewidzialna wyspa
Ta ciekawa planszówka jest pracą dyplomową Karoliny Glanowskiej, którą wykonała na Wydziale Projektowym Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Niewidzialna wyspa ma na celu zaproszenie osób niewidomych i widzących do wspólnej zabawy. Dołączone do gry opaski, które podczas rozgrywki uczestnicy bez dysfunkcji narządu wzroku zakładają na oczy, sprawiają, że każdy ma równe szanse. Gracze poruszają się po labiryncie i poszukują artefaktów. Projekt znalazł się w zestawieniu Najlepszych Dyplomów Projektowych Akademii Sztuk Pięknych 2020 i w ramach wystawy DESIGN 32 był prezentowany w Rondzie Sztuki w Katowicach.
Oczywiście dostępnych gier planszowych jest o wiele więcej. Wymienić można chociażby kostkę Rubika, kółko i krzyżyk, Monopoly w druku powiększonym dla osób słabowidzących czy domino. Bardzo cieszy również to, że powstają projekty gier, które od początku są stworzone w taki sposób, aby zaprosić do zabawy wszystkich. Miejmy nadzieję, że planszówek bez barier będzie przybywało, aby wszyscy na równi mogli cieszyć się z rozgrywki, a projekty i pomysły przerodzą się w realne tytuły.
Fot. Wydawnictwo Muduko
***
Artykuł ukazał się w „Promyczku” nr 4/2022.
Więcej zarówno o czasopiśmie, jak i prenumeracie dowiesz się, klikając tutaj: https://pzn.org.pl/wydawanie-czasopism/promyczek/.
Wydawanie czasopism i biuletynu jest współfinansowane ze środków PFRON.
