Polski Związek Niewidomych

W grudniu w siedzibie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej odbyło się kolejne posiedzenie Rady Dostępności. Uczestniczyli w nim również przedstawiciele Polskiego Związku Niewidomych – prezes Andrzej Brzeziński i Elżbieta Oleksiak.

W czasie posiedzenia ustawę o asystencji osobistej zaprezentował Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. W dyskusji pojawił się zarzut, że skorzystanie z asystencji osobistej wyklucza właściwie osoby niewidome, które uzyskują zwykle poniżej 80 punktów w skali potrzeb wsparcia. Taką ilość punktów wskazywano, że uzyskują zwykle osoby bardzo niesamodzielne, wymagające codziennej pielęgnacji.  Natomiast w ustawie zakłada się, że wsparcie uzyskają osoby, które:

• w pierwszym roku świadczenia asystencji osobistej uzyskają co najmniej 90 punktów,
• w drugim roku co najmniej 85 pkt,
• w trzecim roku i kolejnych latach co najmniej 80.

Nie uzyskają też wsparcia osoby powyżej 65 roku życia

Łukasz Krasoń odpowiedział, że on jest osobą, która uzyskałaby pewnie 90 punktów z racji niesprawności ruchowych i pewnie wiele jest takich osób i nie znaczy to, że są niezdolne do działalności zawodowej, aktywności społecznej i asystent wynikający z zasad ustawy może być przyznany takim osobom. Dyskusję zakończono stwierdzeniem, że ustawa pokazuje, jak wiele wyzwań jest z nią związanych, jak warunki finansowe ograniczają wejście w życie ustawy w pełnym zakresie. Jednak trzeba zaznaczyć, że jest to bardzo ważna, potrzebna i długo oczekiwana ustawa.

Przemysław Herman, dyrektor Departamentu Europejskiego Funduszu Społecznego MFiPR, omówił stan realizacji działań na rzecz dostępności. Poinformował, że jest złożonych do odpowiedniego departamentu PFRON 219 skarg, w przypadku 114 wszczęto postepowania (66 architektonicznych, 44 informacyjno-komunikacyjnych, 4 mieszane).  Wydano 29 nakazów zapewnienia dostępności: 9 decyzji nakazów zostało wykonanych, nałożono 4 grzywny. Zostało wniesionych 1621 wniosków o zapewnienie dostępności przez 392 podmioty. 29 instytucji posiada certyfikaty pozwalające na dokonywanie audytów dostępności. Trwają prace nad  metodyką audytu, aby była ona ujednolicona dla wszystkich instytucji certyfikujących.  W I lub II kwartale 2026 r. będą pozyskiwane  kolejne instytucje.

Planowane są kolejne spotkania dla koordynatorów dostępności – w lutym 2026 r. i drugim kwartale 2026 r. Doskonałym narzędziem dla koordynatorów jest OpenLab – cyfrowe narzędzie do wymiany wiedzy, doświadczeń i dobrych praktyk.

Dyrektor poinformowała także, że w Polsce około 34% instytucji ma zapewnioną pełną dostępność. Raport w zakresie zapewniania dostępności złożyło ok. 60 tysięcy podmiotów. Pozostałe 66% podmiotów zapewnia częściową dostępność lub w ogóle jej nie zapewnia. Jeśli chodzi o instytucje to w tym obszarze najlepiej prezentują się placówki ochrony zdrowia. Najgorzej – placówki kultury. W ramach Funduszu Dostępności – wpłynęło 657 wniosków. Liczba udzielonych pożyczek w zakresie dostępności – 449 na kwotę 393 milionów zł. Dyrektor Herman poinformował, że MFiPR przeprowadziło kilka spotkań dotyczących wprowadzenia do podstawy programowej dla szkół tematów związanych ze zrozumieniem potrzeb i możliwości osób z niepełnosprawnościami.

Klara Kochańska-Bajon, pomysłodawczyni, scenarzystka i reżyserka serialu „Matki Pingwinów” opowiedziała o pracy nad filmem, a także o wyzwaniach w pracy z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną. Monika Zima-Parjaszewska, prezes Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną, opowiedziała o przeżyciach rodziców dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Jako motto swojej wypowiedzi przytoczyła wymowne hasło „Niezależnie od stosunku społeczeństwa, stosunek samych rodziców do własnego dziecka, przesądza o jego przyszłości”.

Michał Rydzewski, zastępca dyrektora Narodowego Centrum Kultury omówił projekt pod nazwą „Projektowanie Uniwersalne Kultury” realizowany w latach 2023–2027. Działanie jest skierowane do instytucji kultury oraz organizacji pozarządowych z sektora kultury. Celem jest poprawa dostępności kultury, otwarcie na współpracę z osobami z niepełnosprawnością i seniorami. W projekcie uczestniczy 335 instytucji, 1200 osób będzie przeszkolonych, 93 osoby nabyły już kompetencje koordynatorów. 80 zespołów z instytucji kultury przejdzie przez roczne programy szkoleniowe i wypracuje autodiagnozę i strategię dostępności. 45 instytucji zostanie objętych wsparciem w zakresie przygotowania do zatrudnienia osób z niepełnosprawnością. 60 instytucji wdroży rozwiązania poprawiające dostępność.

Zaprezentowała także swoją działalność Fundacja Teatr 21. Przedstawiciele organizacji opowiadali o wystawianych spektaklach teatralnych, w których w rolę aktorów wcielają się osoby z niepełnosprawnością.

Profesor Marek Wysocki z Politechniki Gdańskiej omówił temat dostępności kaucyjnej systemu opakowań. Zadał kilka pytań Annie Kamińskiej z Departamentu Gospodarki Odpadami Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Pytania dotyczyły dostępności kaucjomatów dla osób ze specjalnymi potrzebami, np. w jaki sposób osoby niewidome będą rozpoznawać opakowania  podlegające kaucji?, czy kaucjomaty są dostosowane do potrzeb osób poruszających się na wózkach? Anna Kamińska omówiła szczegółowo całą procedurę systemu kaucyjnego. Niestety nie wynikało z niej jakiekolwiek przystosowanie dla osób ze specjalnymi potrzebami. Ustalono, że muszą zostać podjęte działania poprawiające system kaucyjny dla osób ze specjalnymi potrzebami. Na stronie Ministerstwa Klimatu i Środowiska jest link gdzie można uzyskać więcej informacje: www.gov.pl/klimat/system-kaucyjny.

Na zakończenie spotkania uczestnicy wyrazili niezadowolenie z faktu, że grupy robocze powołane przy Radzie Dostępności nie mogły przedstawić efektów swojej pracy. Proszono o to, aby program przyszłych posiedzeń uwzględniał ten temat wcześniej, a nie jedynie na zakończenie programu. Proszono również o wcześniejsze informowanie członków Rady o posiedzeniu i danie możliwości im zgłaszania tematów do dyskusji.

Elżbieta Oleksiak
Centrum Rehabilitacji w Instytucie Tyflologicznym PZN