Polski Związek Niewidomych

Od 15 lutego można składać zeznania podatkowe za rok 2024. Obowiązek ten należy zrealizować do 30 kwietnia 2025 r. Jednym ze sposobów na obniżenie podatku jest skorzystanie z ulgi rehabilitacyjnej. Przysługuje ona podatnikom będącym osobami z niepełnosprawnościami lub podatnikom, którzy mają na utrzymaniu takie osoby, w związku z poniesieniem przez nie wydatków na cele rehabilitacyjne oraz związanych z ułatwieniem wykonywania codziennych czynności życiowych.

W poniższym tekście szczegółowo omawiam ten podatkowy przywilej, aby przypomnieć Państwu zasady dotyczące ulgi rehabilitacyjnej i ułatwić dokonanie ewentualnych odliczeń.

Kto może skorzystać z odliczenia?

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2025 r., poz. 160), wskazują dwie grupy podmiotów, które mogą skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej. Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy, wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych poniesione w roku podatkowym mogą być odliczone od dochodu podatnika będącego osobą z niepełnosprawnością lub podatnika, na którego utrzymaniu są następujące osoby niepełnosprawne: współmałżonek, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe – jeżeli w roku podatkowym dochody tych osób nie przekraczają kwoty dwunastokrotności renty socjalnej w 2024 roku – 21 371,52 zł.

Do dochodów tych nie zalicza się alimentów na rzecz dzieci oraz świadczenia uzupełniającego, dodatku energetycznego, dodatku osłonowego, dodatku węglowego, dodatku dla gospodarstw domowych z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła i dodatku dla niektórych podmiotów niebędących gospodarstwami domowymi z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła, dodatku elektrycznego, bonu energetycznego, zasiłku pielęgnacyjnego oraz dodatkowych świadczeń pieniężnych dla emerytów i rencistów (trzynasta i czternasta emerytura).

W sytuacji, gdy oboje rodzice finansują utrzymanie niepełnosprawnego dziecka (bez względu na to, czy pozostają w związku małżeńskim czy też nie), każdemu z nich przysługuje prawo do ulgi rehabilitacyjnej w wysokości faktycznie poniesionego przez siebie wydatku. W przypadku wydatków ograniczonych limitem kwotowym każdemu z rodziców przysługuje odrębny (własny) limit.

Zgodnie z art. 26 ust. 7d ustawy podatkowej, osobą niepełnosprawną jest wyłącznie osoba, której niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności oraz orzeczeniem o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia, o których mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, lub na podstawie decyzji przyznającej rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną.

Ponadto – zgodnie z treścią art. 26 ust. 7g wspomnianej ustawy – ulga rehabilitacyjna przysługuje także osobie, która posiada orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów obowiązujących do dnia 31 sierpnia 1997 r., czyli orzeczenia o zaliczeniu do jednej z trzech grup inwalidzkich.

Wydatki uprawniające do odliczenia

Listę wydatków, które można odliczyć w ramach ulgi rehabilitacyjnej, zawiera art. 26 ust. 7a ustawy. Wydatki te – ze względu na kryterium wysokości odliczenia – można podzielić na dwie grupy: nielimitowane oraz limitowane.

Do pierwszej grupy – niepodlegającej ograniczeniom kwotowym – można zaliczyć wydatki poniesione na:

1. Adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności. Trudności interpretacyjne wynikają z braku katalogu konkretnych wydatków podlegających odliczeniu, ani tym bardziej katalogu pomieszczeń, których przystosowanie daje podatnikowi z niepełnosprawnością prawo do ulgi. Każdy przypadek należy więc rozpatrywać indywidualnie. Najważniejszą zasadą jest wykazanie związku pomiędzy poniesieniem danego wydatku a rodzajem niepełnosprawności.

Nierozstrzygnięta jest również kwestia, czy omawiana ulga dotyczy również domów i mieszkań w budowie, czy tylko prac remontowych. W przypadku nowo powstających inwestycji warto wystąpić do urzędu skarbowego o wydanie indywidualnej interpretacji.

Poniżej kilka przykładowych interpretacji urzędów skarbowych wskazujących, jakie wydatki można odliczyć:

– W interpretacji z 23 stycznia 2024 r. (nr 0112-KDIL2-1.4011.822.2023.2.KP) wskazano, iż odliczyć można wydatki na remont łazienki i WC w przypadku wymiany wanny na kabinę prysznicową bez brodzika. Chodzi o zakup m.in. kabiny prysznicowej, płytek, baterii i koszty robocizny.

– Zgodnie z interpretacją z 11 czerwca 2024 r. (nr 0113-KDWPT.4011.20.2024.2.ASZ) można odliczyć nie tylko nowe szafki kuchenne, ale także zabezpieczenia antywłamaniowe i klimatyzację.

– W interpretacji z 16 lipca 2024 r. (nr0112-KDIL2-1.4011.416.2024.2.KP) fiskus potwierdził, że można odliczyć wydatki poniesione na wykonanie pochylni (rampy) oraz zamontowanie barierek. Nie można natomiast odliczyć wydatków na ułożenie wokół domu ciągów pieszych, wykonanie podjazdu, utwardzenie terenu z kostki brukowej, płyt chodnikowych, bloczków i palisad. Sytuacja, zgodnie z którą otoczenie wokół budynku może stanowić dla osoby niepełnosprawnej dotkliwą uciążliwość, nie może być przesłanką do skorzystania z ulgi, ponieważ dotyczy ona tylko adaptacji budynku.

2. Przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności.

Ulga nie dotyczy zakupu nowego samochodu osobowego fabrycznie przystosowanego do potrzeb osoby z niepełnosprawnością.

3. Zakup, naprawę lub najem wyrobów medycznych, o których mowa w rozporządzeniu w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie, a także wyposażenia umożliwiającego ich używanie zgodnie z przewidzianym zastosowaniem, z wyjątkiem pieluchomajtek, pieluch anatomicznych, chłonnych majtek, podkładów i wkładów anatomicznych, których zakup podlega odliczeniu limitowanemu.
4. Zakup, naprawę lub najem indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego.

Nie wystarczy, aby urządzenia zakupione przez osobę niepełnosprawną pomagały jej w wykonywaniu codziennych czynności, przede wszystkim taki sprzęt musi mieć indywidualny charakter.

Zgodnie z wytycznymi resortu finansów z omawianego odliczenia można skorzystać, gdy: pomiędzy rodzajem nabytego sprzętu a rodzajem niepełnosprawności istnieje ścisły związek, zakupiony sprzęt znajduje zastosowanie w rehabilitacji oraz służy przywracaniu sprawności organizmu i ułatwia wykonywanie czynności życiowych, cechą zakupionego sprzętu jest jego indywidualny charakter.

Z omawianego przepisu wynika, iż osoba z niepełnosprawnością nie może odliczyć wydatków na sprzęty czy urządzenia powszechnie dostępne, wykorzystywane przez wszystkich, niezależnie od tego, czy posiadają orzeczenie o niepełnosprawności. Przepisy wprost wykluczają sprzęt gospodarstwa domowego, natomiast w przypadku innych urządzeń mogą powstać wątpliwości. W każdym przypadku należy udowodnić, że dane urządzenie jest dostosowane do rodzaju niepełnosprawności oraz jest wykorzystywane przez konkretną osobę. Również w przypadku tej ulgi warto wystąpić z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej.

– Tezę, że urządzenia powszechnie używane nie spełniają warunków omawianego odliczenia zawiera interpretacja z 26 stycznia 2024 r. (nr 0114-KDIP3-2.4011.985.2023.2.AC).

Sprawa dotyczyła odliczenia zakupu kosiarki automatycznej sterowanej smartfonem. W związku z tym, iż powyższy sprzęt nie wyróżnia się indywidualnymi cechami i nie jest w sposób szczególny przystosowane do niepełnosprawności – nie spełnia kryteriów „indywidualnego sprzętu” niezbędnego w rehabilitacji oraz ułatwiającego wykonywanie czynności życiowych i nie podlega odliczeniu.

– Mimo ustawowego wyłączenia sprzętu gospodarstwa domowego w roku 2018 Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wydał opinię (0113-KDIPT3.4011. 95. 2018.2.KSM), zgodnie z którą osoba niewidoma mogła odliczyć wydatek na zakup kuchenki ceramicznej.

W opinii Dyrektora KIS czytamy, że chociaż art. 26 ust. 7a ustawy o PIT wyklucza odliczenie wydatków na sprzęt AGD, to osoba z niepełnosprawnością może skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej na wymianę kuchenki. Uznał, że jest to wydatek związany z przystosowaniem i wyposażeniem mieszkania, odpowiadający potrzebom wynikającym z niepełnosprawności.

5. Zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności. Omawiane odliczenie dotyczy wydawnictw, które są pomocne w rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami. W tej grupie mieszczą się opracowania lub poradniki na temat danego schorzenia, wydawnictwa audio zawierające poradniki i materiały szkoleniowe dla osób niewidomych i słabowidzących.
6. Odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym.

Należy pamiętać, że turnus rehabilitacyjny musi być realizowany w ośrodku wpisanym na listę miejsc organizujących takie turnusy. Stosowny rejestr prowadzony jest przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

W ramach ulgi nie można odliczyć kosztów związanych z pobytem przewodnika na turnusie, a także wydatków poniesionych na wynajęcie prywatnej kwatery w związku z pobytem w miejscowości uzdrowiskowej w celu poddania się zabiegom leczniczym i rehabilitacyjno-usprawniającym.

7. Odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych, odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne lub leczniczo-rehabilitacyjne oraz odpłatność za pobyt opiekuna osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I grupy inwalidztwa lub dzieci niepełnosprawnych do lat 16, przebywającego z osobą niepełnosprawną na turnusie rehabilitacyjnym, w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego lub zakładzie rehabilitacji leczniczej.

Odliczając wydatki za zabiegi rehabilitacyjne, należy pamiętać, że nie muszą się one wiązać z pobytem w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych. Zabiegi mające na celu przywrócenie sprawności bądź zminimalizowanie skutków niepełnosprawności mają w tym znaczeniu charakter rehabilitacyjny i również podlegają odliczeniu.

8. Opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa.

W związku z tym, że w ustawie podatkowej nie ma definicji opieki pielęgniarskiej, należy zatem przyjąć definicję Międzynarodowej Rady Pielęgniarek zaproponowaną przez Virginię Henderson. Zgodnie z nią, pielęgnowanie to pomaganie człowiekowi również zdrowemu przy wykonywaniu czynności istotnych dla utrzymania czy uzyskania jego zdrowia, a także dla zapewnienia godnej śmierci. Opieka pielęgniarska wspomniana w przepisach podatkowych obejmuje tylko opiekę świadczoną w domu, wyłącznie wobec osób chorych przewlekle i obłożnie. Znaczenie ma sam faktyczny, pielęgniarski charakter opieki, co oznacza, iż opieka ta nie musi być świadczona przez wykwalifikowany personel posiadający wykształcenie pielęgniarskie.

Prawo podatkowe nie określiło również, jakie czynności mieszczą się w pojęciu „usług opiekuńczych”. Aby to ustalić, należy sięgnąć do przepisów z innych ustaw.

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej „usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem”.

9. Opłacenie tłumacza języka migowego. W przypadku tego odliczenia, najważniejsze jest udokumentowanie korzystania ze wspomnianej usługi.
10. Kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25 roku życia.

Podstawą do skorzystania z powyższego odliczenia jest dokument, który musi zawierać dane podmiotu organizującego kolnie lub obóz dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością.

11. Odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:
12. a) osoby niepełnosprawnej – karetką transportu sanitarnego,
13. b) osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 – również innymi środkami transportu niż karetka transportu sanitarnego.

Krajowa Informacja Skarbowa doprecyzowuje, iż brak określenia rodzaju środka transportu oznacza, że nie istnieją w tym zakresie żadne ograniczenia. Zatem może to być autobus, pociąg, taksówka lub prywatny samochód osobowy. W przypadku korzystania z samochodu stanowiącego własność osoby trzeciej również można odliczyć wydatki poniesione na ten cel.

14. Odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:
15. a) na turnusie rehabilitacyjnym,
16. b) w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, rehabilitacji leczniczej, opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych,
17. c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25 roku życia,
18. d) opiekuna osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I grupy inwalidztwa lub dzieci niepełnosprawnych do lat 16, przebywającego z osobą niepełnosprawną na turnusie rehabilitacyjnym lub w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego lub zakładzie rehabilitacji leczniczej.

Dokumentowanie odliczenia wydatków nielimitowanych

Podstawą do odliczenia będzie dokument, który powinien zawierać:

– dane identyfikujące kupującego (odbiorcę usługi lub towaru) i sprzedającego towar lub usługę,

– rodzaj zakupionego towaru lub usługi,

– kwotę zapłaty – może to być faktura, rachunek lub umowa, a nawet potwierdzenie przelewu. W przypadku zapłaty w walucie obcej, stosuje się średni kurs Narodowego Banku Polskiego z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku.

Należy pamiętać o tym, iż co do zasady nie można odliczyć wydatków, które zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zakładowego funduszu aktywności, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo zwrócone w jakiejkolwiek innej formie.

W sytuacji, gdy refundacja była częściowa, odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi kosztami a kwotą otrzymaną ze środków publicznych lub zwróconą w jakiejkolwiek formie.

Odliczenia z limitem

Drugą grupę wydatków, które można odliczyć w ramach ulgi rehabilitacyjnej, stanowią wydatki poniesione do określonej kwoty – 2280 zł.

W tej grupie mieszczą się następujące wydatki:

1. Pieluchomajtki, pieluchy anatomiczne, chłonne majtki, podkłady i wkłady anatomiczne.
2. Opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa.

Od 2012 r. doprecyzowano art. 26 ust. 7c ustawy podatkowej w wybranych przypadkach, przyznając organom podatkowym prawo żądania od podatnika przedstawienia dowodów niezbędnych do ustalenia prawa do odliczenia. Zgodnie z tym przepisem osoba niewidoma powinna wskazać z imienia i nazwiska osoby, które opłacono w związku z pełnieniem przez nie funkcji przewodnika. Jednocześnie nie wymaga się posiadania faktur lub umów.

Wciąż obowiązująca regulacja wprowadziła spore zamieszanie w kwestii odliczanie wydatków poniesionych na przewodnika. Aktualne pozostaje stanowisko resortu finansów, zgodnie z którym osoba będąca przewodnikiem niewidomego powinna wykazać to w swoim zeznaniu podatkowym poprzez wskazanie kwoty otrzymanej od osoby z dysfunkcją wzroku. Ponadto zdaniem ministerstwa, wynagrodzenie przewodnika musi mieć wyłącznie charakter pieniężny, kluczowe jest tutaj użycie w ustawie określenia: „opłacenie”.

Powyższe poglądy potwierdzają wyroki sądów administracyjnych.

Omawiane odliczenie nie dotyczy opłacania przewodnika dziecka niewidomego, które nie ukończyło 16 lat. Ulga obejmuje osoby mające I lub II grupę inwalidzką – znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności.

3. Utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej.

W przypadku tego odliczenia organ podatkowy może zażądać od osoby z niepełnosprawnością okazania certyfikatu potwierdzającego status psa asystującego. Ustawa podatkowa nie nakłada obowiązku przedkładania dokumentów stanowiących dowód poniesienia kosztów związanych z utrzymaniem psa przewodnika.

4. Używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dziecko niepełnosprawne, które nie ukończyło 16 roku życia.

W przypadku tego odliczenia organ kontroli skarbowej nie może żądać przedłożenia dokumentów potwierdzających wysokość poniesionych wydatków. Nie ma znaczenia, w jakim celu osoba z niepełnosprawnością korzysta z samochodu. Zatem jadąc do pracy, na wizytę lekarską czy na uroczystość rodzinną można skorzystać z omawianego odliczenia.

Nie ma obowiązku posiadania prawa jazdy, nie trzeba nawet kierować pojazdem, co jest istotne dla osób niewidomych.

Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Ministerstwa Finansów, w sytuacji gdy samochód stanowi współwłasność osób niepełnosprawnych, to każda z nich może dokonywać odliczeń, nawet wtedy, gdy w dowodzie rejestracyjnym wpisany jest tylko jeden ze współwłaścicieli.

Podatnikowi przysługuje jeden limit z tytułu odliczenia wydatków związanych z używaniem samochodu osobowego, niezależnie od tego, ile osób z niepełnosprawnością ma na utrzymaniu i czy sama jest osobą z niepełnosprawnością.

Warto podkreślić, że limit w kwocie 2280 zł dotyczy każdego z omówionych odliczeń.

Zatem, jeżeli osoba niewidoma korzysta z psa przewodnika i posiada tytuł prawny do samochodu osobowego, może odliczyć każdą z tych ulg osobno.

Odliczamy wydatki na leki

W przypadku lekarstw odliczeniu podlega kwota stanowiąca różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł pod warunkiem, że lekarz specjalista stwierdzi, że osoba z niepełnosprawnością ma przyjmować określone lekarstwa stale lub czasowo. Podatnik musi posiadać stosowne zaświadczenie lekarza specjalisty potwierdzające konieczność stosowania przez osobę niepełnosprawną określonych leków stale lub przez wskazany okres.

W celu udokumentowania prawa do ulgi można przedłożyć organowi podatkowemu wspomniane zaświadczenie lekarskie. Ulga obejmuje wszystkie leki, których konieczność stosowania stałego bądź tymczasowego zaleci lekarz, niezależnie od tego czy leki związane są ze schorzeniem, w związku z którym orzeczono niepełnosprawność, czy też dotyczą innego schorzenia.

Przypominam, że z odliczenia skorzystać mogą tylko te osoby, u których kwota miesięcznych wydatków na zakup leków przekroczy kwotę 100 zł. Odliczamy tylko nadwyżkę ponad tę kwotę.

W sytuacji, gdy podatnik będący osobą z niepełnosprawnością ponosi wydatki na zakup leków dla siebie, jak również nabywa leki dla osoby niepełnosprawnej, którą ma na utrzymaniu, powinien zsumować kwotę wszystkich poniesionych wydatków na leki w danym miesiącu oraz ustalić nadwyżkę ponad 100 zł, która podlega odliczeniu w ramach ulgi rehabilitacyjnej.

Powyższy tekst nie wyczerpuje tematu zastosowania ulgi rehabilitacyjnej w praktyce. Niektóre obszary doczekały się interpretacji administracji skarbowej. Część regulacji nie jest dostatecznie precyzyjna i budzi wątpliwości interpretacyjne. Mam nadzieję, że niniejsze opracowanie pomoże Państwu w złożeniu zeznań podatkowych.

Przypominam, że w razie wątpliwości czy planowane odliczenie mieści się w ramach ulgi rehabilitacyjnej, warto złożyć wniosek do administracji skarbowej o wydanie pisemnej interpretacji indywidualnej. Uzyskane stanowisko będzie wiążącą wykładnią prawa i będzie stanowiło gwarancję prawidłowego korzystania z ulgi. Ponadto zachęcam do przeglądania serwisu systemu informacji podatkowej Ministerstwa Finansów: https://sip.mf.gov.pl.

Na koniec przypominam o terminowym – do 30 kwietnia – rozliczeniu się z fiskusem. Każda zwłoka może słono kosztować.

 

Krzysztof Wiśniewski