Polski Związek Niewidomych

Miasto Warszawa w roku 2014 znalazło się wśród 21 najbardziej innowacyjnych miast, które otrzymały prestiżową nagrodę w konkursie Mayors Challenge. Walka była poważna, bo aż ze 155 europejskimi metropoliami. Do najlepszych Urząd m.st. Warszawa trafił dzięki temu, że zgłosił pomysł mobilnej aplikacji dla osób z dysfunkcją wzroku. Aplikacji, która pozwoli trafić do konkretnego gabinetu czy okienka w urzędzie, pobrać numerek do kolejki czy poruszać się po budynku, pomoże odnaleźć np. interesujące punkty w mieście, sprawdzić, gdzie w danym momencie znajduje się oczekiwany pojazd komunikacji miejskiej.

Mobilny projekt jest oparty na systemie nadajników (beaconów), które można umieszczać w różnych miejscach: w instytucjach, pojazdach komunikacyjnych, miejscach atrakcji turystycznych, zabytkach. W beaconach będą zapisane określone informacje dotyczące ww. miejsc. Beacony przekazywałyby wcześniej wprowadzoną informację na ekran smartfona. Gdy zbliżymy się do ich zasięgu prześlą nam wybrane treści, które będziemy mogli odsłuchać w smartfonie. Telefon z poziomu aplikacji łączy się z beaconami poprzez bluetooth low energy (połączenie o niskim zapotrzebowaniu na energię).

Celem projektu, poza podniesieniem jakości życia osób z dysfunkcją wzroku mieszkających w Warszawie, było podniesienie atrakcyjności m.st. Warszawy dla jego mieszkańców oraz turystów

Fundacja Bloomberg Philanthropies, która jest organizatorem konkursu oprócz pomysłu doceniła także możliwość wdrożenia systemu w innych miastach świata. Spodobała się również jego innowacyjność oraz uniwersalność, ponieważ oprócz osób z dysfunkcją wzroku z systemu skorzystają wszyscy. Urząd Miasta rozpoczął testowanie systemu w Stołecznym Centrum Osób Niepełnosprawnych, potem nadajniki miały pojawić się również w innych lokalizacjach. Jakość systemu była na początku bardzo krytykowana przez wiele organizacji i osoby z uszkodzonym wzrokiem.

Po jakimś czasie Urząd Miasta postanowił włączyć do realizacji projektu na zasadzie partnerstwa organizację działającą na rzecz osób z problemami wzroku. Został ogłoszony konkurs. PZN przystąpił do niego, wychodząc z założenia, że skoro Miasto otrzymało prestiżową nagrodę i środki finansowe, dobrze byłoby, aby projekt jak najlepiej służył osobom z problemami wzroku. I tak w ciągu szesnastu miesięcy współpracowaliśmy z Urzędem miasta st. Warszawy. Na razie udział PZN w projekcie się zakończył. Miasto kontynuuje prace.

Przedstawiciele PZN brali udział w testowaniu kolejnych miejsc objętych nawigacją, w obrębie stacji metra Centrum Nauki Kopernik, Parku Odkrywców przy CNK, Centrum Konferencyjnego i Planetarium przy CNK, Multimedialnego Parku Fontann. Testowaliśmy także dwie inne aplikacje: Wilanów Guide i aplikację TramBus – ułatwiającą dostęp do komunikacji miejskiej. Nasi testerzy, osoby z problemami wzroku, uczestniczyli w testowaniu systemu na różnych etapach wdrażania. Był to dziesięcioosobowy zespół. Wymagania, jakie im postawiliśmy to:

• dobra znajomość systemu Android, iOS, Windows,
• dobra znajomość oprogramowania wspomagającego (np. TalkBack, VoiceOver),
• chęć poznawania nowych rozwiązań,
• zdolność do wyciągania własnych wniosków,
• dyspozycyjność i gotowość testowania proponowanych rozwiązań w Warszawie,
• posługiwanie się pocztą elektroniczną.

Na bieżąco zgłaszaliśmy pomysły i uwagi dotyczące poprawności funkcjonowania nawigacji. Wydaliśmy cztery rekomendacje i opinie na piśmie. Już po kilku testach było wiadomo, że pierwsza wersja aplikacji nie jest najlepszym rozwiązaniem. Zaowocowało to zmianą treści i sposobu podawania komunikatów o otaczającej nas przestrzeni. Aplikacja bazuje na umiejętnościach użytkownika – wymagane jest prawidłowe posługiwanie się białą laską, rozróżnianie kierunków, wysłuchiwanie przeszkód, tworzenie myślowych map obiektów, znajomość topografii miasta. Testerzy zgłaszali zarówno mocne, jak i słabe strony aplikacji. Do mocnych zaliczyli: fakt, że w większości działała prawidłowo, udawało się dojść do wyznaczonych miejsc; możliwość ponownego odsłuchiwania komunikatów; wytyczanie nowej trasy przez aplikację w momencie zmiany drogi; istnienie dwóch trybów aplikacji dla osób posługujących się wzrokiem i dla niewidomych. Natomiast słabymi stronami było to, że: aplikacja nie zawsze działała stabilnie (zależało to od pogody, miejsca); telefon trzeba było trzymać przed sobą, nie można go schować do kieszeni czy torby; podczas używania aplikacji telefon zużywa dużą ilość energii i przy dłuższej pracy trzeba korzystać z dodatkowych baterii; podawane komunikaty nie zawsze były jednoznaczne, brakowało opcji „znajdujesz się…”; komunikaty pojawiały się czasami zbyt późno. Testerzy sugerowali także, aby: aplikacja dawała możliwość wyboru, czy mają być podawane informacje o punktach na drodze; w trakcie przemieszczania się w kierunku danego punktu co jakiś czas pojawiały się komunikaty, np. idź dalej prosto, zostało ci jeszcze 50 metrów; w aplikacji była możliwość wyświetlania w pobliżu miejsca w którym się znajdujemy listy według kategorii, np. sklepy, kawiarnie, przystanki, atrakcje turystyczne.

Wiele kwestii jest jeszcze do dopracowania. Trzeba poświęcić więcej uwagi:

• stabilności działania aplikacji,
• możliwości schowania telefonu do kieszeni czy torby,
• dokładności i jednoznaczności komunikatów,
• dokładności nawigacji,
• integrowaniu wielu rozwiązań dedykowanych osobom niepełnosprawnym.

Doświadczenie pokazuje, że bardzo ciężko jest o rozwiązania uniwersalne. Coś, co sprawdza się w jednym ocenianym miejscu, niekoniecznie zadziała w drugim. Chcielibyśmy, aby powstały rozwiązania, które faktycznie przyczynią się do polepszenia sytuacji osób niewidomych i zmotywują je do podejmowania aktywności oraz doskonalenia swoich umiejętności w zakresie samodzielnego poruszania się i pogłębiania wiedzy z zakresu nowych technologii.

Docelowo chcielibyśmy stworzyć grupę testerów różnych nowoczesnych rozwiązań (urządzeń i aplikacji).

Poza testowaniem systemu nawigacji podczas indywidualnych spotkań przeszkoliliśmy 32 osoby niewidome i słabowidzące z posługiwania się telefonem dotykowym, smartfonem. Szkolenia trwały 420 godzin, średnio na osobę przypadło trzynaście godzin.

Wiemy, że będą pojawiać się kolejne etapy rozwoju aplikacji. Wspólnie z Miastem w ramach projektu podjęliśmy więc kolejne zadanie. Opracowanie wytycznych i standardów tworzenia opisów do nawigacji, czyli stworzenie uniwersalnego szablonu tworzenia opisów miejsc i komunikatów nawigacyjnych, do którego wstawiane będą treści adekwatne do danego miejsca. Miasto poprosiło nas o stworzenie opisów i komunikatów w pilotażowym obszarze zawartym między ulicami: Słomińskiego, Jana Pawła, Wisłostrada, Elektoralna, Senatorska. Opracowanie przeznaczone jest dla osób przygotowujących kolejną wersję aplikacji, w tym wprowadzających je do systemu zarządzania treścią (CMS). Materiał został podzielony na dwie części: opisy miejsc oraz komunikaty nawigacyjne do trzydziestu głównych obszarów, w ramach których opisano różne trasy. Na przykład jeden obszar stanowi Pl. Bankowy, przejście podziemne – przystanki na Placu Bankowym 01, 02, 03, 04, 07, 08. W ramach tego jednego obszaru opisaliśmy więc sześć tras dojścia z przejścia podziemnego na Placu Bankowym, do sześciu przystanków. Obszarów takich w ramach ww. ulic wyznaczyliśmy 30. Opisy miejsc i komunikaty dotyczące tras zostały stworzone przez instruktorów orientacji przestrzennej we współpracy z osobami niewidomymi i słabowidzącymi. Następnie trasy były testowane przez osobę niewidomą i widzącą, która pełniła funkcję nawigacji.

Wiemy już, że będzie istniała konieczność ponownego przetestowania ich i ewentualna zmiana wynikająca ze:

• specyfiki nawigacji – komunikaty nawigacyjne były testowane przed implementacją do aplikacji nawigacyjnej,
• konieczności połączenia w aplikacji opisów miejsc i komunikatów nawigacyjnych.

Tak jak pisałam wyżej, PZN na razie zakończył swoje prace, Urząd Miasta opracowuje kolejną wersję aplikacji. Prace wdrożeniowe będą polegać na testowaniu jej funkcjonalności przez osoby z problemami wzroku.

Eksperci pracujący w realizowanym przez nas projekcie dzielili się doświadczeniem z obszaru nowych technologii i opracowali kilka ciekawych materiałów:

• miasto informujące,
• wykorzystanie nowych technologii do wspierania osób z dysfunkcjami wzroku ze szczególnym naciskiem na poruszanie się i uczestniczenie w życiu społecznym,
• kierunki rozwoju aplikacji Virtualna Warszawa w powiązaniu z istniejącymi już rozwiązaniami wspomagającymi funkcjonowanie osób niewidomych,
• podręcznik bezwzrokowej obsługi smartfonów z systemem Android.

Materiały te są na stronie internetowej PZN. Zachęcając do korzystania z nich, opiszę je krótko w drugiej części artykułu.

Elżbieta Oleksiak, tyflopedagog, kierownik Centrum Rehabilitacji w Instytucie Tyflologicznym PZN