Polski Związek Niewidomych

Jak przedstawia się sytuacja osób z niepełnosprawnością na rynku pracy w Polsce? Główny Inspektor Państwowej Inspekcji Pracy podkreśla, że aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami wymaga kompleksowego podejścia uwzględniającego zarówno regulacje prawne, jak i realne potrzeby oraz możliwości tej grupy.

W Polsce funkcjonuje 587 zakładów pracy chronionej i 146 zakładów aktywności zawodowej, które zatrudniają łącznie niecałe 106 tys. osób z niepełnosprawnościami. Stanowi to około 20 proc. aktywnych zawodowo niepełnosprawnych. Pracodawcy mogą zatrudniać osoby z niepełnosprawnościami także na tzw. otwartym rynku pracy.

Na koniec 2024 roku w Polsce było zarejestrowanych około 2,9 miliona osób z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności lub wskazaniem do ulg i uprawnień, co stanowi blisko 7,5 proc. ludności Polski. Blisko 40 proc. osób z niepełnosprawnościami ma od 26 do 59 lat.

Kontrole warunków pracy

W 2024 roku Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadziła 948 kontroli w 728 podmiotach zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami. Kontrole objęły zarówno zakłady chronione, zakłady aktywności zawodowej, jak i pracodawców na otwartym rynku. W trakcie inspekcji stwierdzono liczne nieprawidłowości, które skutkowały wydaniem ponad 2,2 tys. decyzji i wniosków. Na przykład:

• u pracodawców posiadających status zakładu pracy chronionej w 88 proc. przypadków wykryto naruszenia przepisów;
• u pracodawców na otwartym rynku w 87 proc. przypadków wykryto naruszenia przepisów.

Wśród działań inspektorów pracy znalazły się m.in. decyzje dotyczące zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy, nakazy wypłaty zaległych wynagrodzeń, a także skierowania pracowników do innych prac lub wykonania badań czynników szkodliwych. W 2024 r. odnotowano także 85 wykroczeń przeciwko prawom pracownika, za które nałożono 38 mandatów na łączną kwotę 72,7 tys. zł. Skierowano do sądów 2 wnioski o ukaranie pracodawców naruszających przepisy.

Zgłaszane skargi

W 2024 roku osoby z niepełnosprawnościami zgłosiły 154 skargi na pracodawców, dotyczące 402 kwestii. Inspektorzy przeprowadzili 169 kontroli w 142 podmiotach, w których wyniku niemal połowa wykazała naruszenia przepisów ustawowych. Najczęstsze problemy dotyczyły:

• niewypłacania wynagrodzeń lub ich nieterminowej wypłaty (skargi dotyczyły m.in. wynagrodzeń za nadgodziny oraz niższych kwot od umów);
• przekraczania dozwolonego czasu pracy, pracy w godzinach nadliczbowych i nocnych bez zgody lekarza;
• mobbingu i dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność.

W odpowiedzi na skargi inspektorzy wydali 28 decyzji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz 25 nakazów wypłaty odszkodowań, łącznie na kwotę ponad 574 tys. zł.

Rekomendacje Państwowej Inspekcji Pracy

Sytuacja osób z niepełnosprawnościami na rynku pracy nadal wymaga poprawy. Potrzebne są:

• dalsze działania systemowe i legislacyjne, które ułatwią zatrudnianie i przystosowanie stanowisk pracy;
• zwiększenie dostępności infrastruktury i transportu przystosowanego dla osób z różnymi formami niepełnosprawności;
• redukcja barier architektonicznych i organizacyjnych;
• szeroko zakrojona edukacja pracodawców i pracowników;
• wsparcie finansowe i merytoryczne dla przedsiębiorców, którzy chcą zatrudniać osoby z niepełnosprawnościami.

– Aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami wymaga kompleksowego podejścia, które uwzględni zarówno regulacje prawne, jak i realne potrzeby oraz możliwości tej grupy społecznej. Wdrożenie skutecznych rozwiązań pozwoli na pełniejsze wykorzystanie ich potencjału, co przyczyni się nie tylko do ich integracji społecznej, ale i rozwoju gospodarczego kraju – podkreśla Główny Inspektor Marcin Stanecki.

Źródło: PIP