Polski Związek Niewidomych

W Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomych w Owińskach (koło Poznania) w lutym br. otwarto Aromatorium – Bibliotekę Zapachów. Znajduje się tam ponad 6 tys. kompozycji zapachowych. Uczniowie dowiedzą się, jak można poznawać świat przez zapach. To jedna z nowatorskich metod, która jak dotąd nie była jeszcze wykorzystywana w większym zakresie.

Aromatorium – Biblioteka Zapachów to coś pomiędzy składem aptecznym, perfumerią a pracownią alchemiczną. Znajduje się na poddaszu w budynku ośrodka. Stylizowane ciemnobrązowe meble z mosiężnymi okuciami, drewniane filary, półki wypełnione ciemnymi flakonikami zapachów. To wszystko nadaje specjalny charakter temu miejscu. W drzwiach wita odwiedzających Magdalena Ciura, opiekunka pracowni. Ponadto pracuje jako rewalidantka i tyflopedagog. Ubrana jest w długą bordową suknię i ciemnozielone okrycie z kapturem, czyli strój alchemiczki. Tak zaczyna się przygoda.

Pomysłodawcą stworzenia tego miejsca jest Marek Jakubowski, nauczyciel z ośrodka. W czasie pandemii wysyłał on uczniom zioła i kwiaty z ogrodu sensorycznego w Owińskach, aby urozmaicić lekcje zdalne. To dzieciom się bardzo spodobało. Tak narodził się pomysł stworzenia Biblioteki Zapachów. Rozpoczęto więc zbiórkę różnych zapachów do tej pracowni. Potem idea się rozwinęła. Za jej realizację zabrała się Magdalena Ciura. Stworzyła koncepcję tego miejsca oraz program zajęć. Starostwo Powiatowe w Poznaniu sfinansowało utworzenie tej pracowni. Oficjalne otwarcie pracowni odbyło się 24 lutego, uczestniczyło w nim wielu gości, a wśród nich Andrzej Brzeziński, prezes Zarządu Głównego Polskiego Związku Niewidomych.

Tworzenie map zapachowych i nie tylko

Uczniowie w Bibliotece Zapachów będą mogli uczyć się poznawania świata przez węch, tzn. rozpoznawania zapachu roślin, owoców, warzyw czy produktów spożywczych, a także wykorzystywania zmysłu węchu do nauki orientacji przestrzennej. Co więcej, będą mogli poznać historię perfum i perfumiarstwa oraz zaznajomić się z tekstami kultury, które odnoszą się do zapachów. Będą tu też prowadzone zajęcia relaksacyjne z zapachami i muzyką.

Podopieczni będą również tworzyć mapy zapachowe, czyli zbiory punktów orientacyjnych i towarzyszące im zapachy.

− Chcemy, aby dzieci tworzyły mapy zapachowe, układając sobie plan poruszania się w jakiejś przestrzeni. Czyli jak pachnie droga do sklepu spożywczego? Jak pachnie droga na stację kolejową? – tłumaczy Magdalena Ciura.

Dodatkowo będą tu powstawać mapy metaforyczne, czyli np. dziecko stworzy memory zapachowe po powrocie z wakacji. Zapachy będą umieszczane w buteleczkach, a jeśli nie będzie można tego zrobić, to aromaty będą zapisywane. Uczniowie nabędą wiedzę, jak należy nazywać, komentować i oceniać poszczególne zapachy. Mapa będzie opisana słowami w formie dostosowanej do ucznia, czyli np. w brajlu, czarnodruku albo dźwiękiem.

Wszystkie pomoce w pracowni zostaną dostosowane do potrzeb dzieci niewidomych i słabowidzących. Na przykład piramida zapachowa, która jest powszechna przy przygotowywaniu perfum, będzie przedstawiona jako tyflografika. Wszelkie inne tego typu materiały również będą przygotowane w tej formie. Nie zabraknie też eksponatów, które będzie można dotykać.

− Chcę, aby uczniowie na zajęciach byli jak najbardziej samodzielni, aby mogli odkrywać świat za pomocą narzędzi, które im dam. Dążę do tego, żeby poznawali świat na swój indywidualny sposób – mówi opiekunka pracowni.

Dodatkowo w tym miejscu będą się odbywać takie zajęcia, jak nauka zapachów ostrzegawczych w warunkach terenowych.

− Chciałabym nauczyć niewidomych i słabowidzących uczniów, aby zdawali sobie sprawę, że jeśli w klasie wyczują dym albo palony plastik, to może to być jakaś niebezpieczna sytuacja i należy opuścić to miejsce. Chodzi o bezpieczeństwo i elementy edukacyjne, bo mam poczucie, że dla osób z niepełnosprawnością narządu wzroku kwestie ewakuacji nie do końca są jasne i dostosowane do ich możliwości – opowiada Magdalena Ciura. Przed przystąpieniem do tych zajęć rodzic będzie zobowiązany poinformować o ewentualnych alergiach dziecka czy epilepsji, która wyklucza z takich aktywności.

Dodatkowa możliwość tej pracowni to wypożyczanie skrzyneczek z kompozycjami zapachowymi. Mogą to być zapachy owocowe, korzenne, żywiczne i wiele innych. Nauczyciel prowadzący zajęcia z dziećmi będzie mógł wypożyczać taką tematyczną skrzyneczkę. Przyda się ona np. w klasach wczesnoszkolnych na różnorodnych zajęciach tematycznych.

Eksperyment pedagogiczny

W ośrodku pojawił się pomysł, aby przeprowadzić eksperyment pedagogiczny związany z nauką zawodu aromaterapeuty. W Polsce nie ma określonej ścieżki kształcenia do tego zawodu. Aromaterapeuta zajmuje się tworzeniem przepisów mieszanek zapachowych pod konkretne schorzenia, dolegliwości fizyczne czy somatyczne. Olejki eteryczne mają bowiem bardzo dobre właściwości bakteriobójcze, grzybobójcze i inne.

− Wydaje mi się, że to może być dobry zawód dla ucznia z niepełnosprawnością narządu wzroku, ale też z powiązanymi niepełnosprawnościami. Będziemy tworzyć eksperyment pedagogiczny. Takie działanie pozwoli nam sprawdzić, czy mamy w wśród naszych dzieci, tzw. „nosy”, czyli osoby, które są bardzo wrażliwe na zapachy. To będzie podstawa do zebrania informacji, która pozwoli stworzyć wniosek, aby takie kształcenie realizować – wskazuje nauczycielka.

Zaproszenie do świata zapachów

Osoby zainteresowane odwiedzeniem Aromatorium − Biblioteki Zapachów będą mogły zapisywać się na wycieczki od połowy marca br. Każdy chętny może się zgłosić – dzieci, dorośli i seniorzy. Wizyta będzie możliwa po umówieniu i akceptacji terminu, w tym celu należy napisać wiadomość na adres e-mail: magdalena.ciura@niewidomi.edu.pl. Dla osób niewidomych będą przygotowane tyflografiki i eksponaty dotykowe.

Goście będą mogli wybrać jeden z tematów wycieczek, tj. poznać historię perfum i perfumiarstwa, posłuchać wykładu o zmyśle węchu i zapachu w literaturze i tekstach kultury, a także wziąć udział w warsztatach z tworzenia map zapachowych. Wizyta w takim miejscu będzie na pewno ciekawym doświadczeniem. Przy okazji odwiedzin warto zobaczyć funkcjonujące w ośrodku inne nietypowe pracownie i miejsca – Muzeum Tyflologiczne, Pracownię Tyfloakustyczną oraz niesamowity Park Orientacji Przestrzennej.

Joanna Rodzewicz/Centrum Komunikacji PZN

Dziękujemy p. Markowi Jakubowskiego za udostępnienie zdjęć Biblioteki Zapachów.

Fot. Marek Jakubowski/SOSW Owińska