Czy umiesz rozpoznać fake newsy?
Ostatnimi czasy fake newsy wyrastają jak grzyby po deszczu. I choć zjawisko nie jest nowe – pierwszy fake news zapisano w babilońskim eposie o Gilgameszu, więc może pochodzić aż z XIV w. p.n.e. – w dzisiejszych czasach rozsiewa się na szeroką skalę i może nieść za sobą poważne konsekwencje. Jak rozpoznać, czy informacje, które czytamy są wiarygodne?
Na początek warto zastanowić się, czym tak w ogóle jest fake news? Przede wszystkim jest to wiadomość oparta na dezinformacji. Może ona być celowa, i chcieć wprowadzić odbiorców w błąd, lub nieintencjonalna – rozpowszechniona przez osoby, które w nią wierzą. Fake newsy udostępniają zarówno media tradycyjne, jak i społecznościowe. Warto o tym pamiętać, ponieważ często – błędnie– utożsamiamy je wyłącznie z Internetem. Co więcej, takie nieprawdziwe informacje, szkodząc instytucji lub osobie, przynoszą zyski np. finansowe temu, kto je tworzy lub rozpowszechnia. Ponadto, bardzo często takie wiadomości po prostu przyciągają uwagę i zwiększają czytelnictwo danej strony czy artykułu.
Clickbait, trolling, manipulacja?
Z fake newsami łączy się także pojęcie dezinformacji czy clickbaitu, czyli m.in. tworzenia nagłówków artykułów w taki sposób, aby przesadnie wyolbrzymiły treść lub znaczenie tekstu. Mają na celu wyłącznie przyciągnięcie uwagi odbiorcy.
Zwróćmy także uwagę na manipulowanie cytatami czy wyrywanie wypowiedzi z kontekstu. To też forma szerzenia nieprawdziwych informacji, jeśli cytat jest podany w zmodyfikowanej formie lub skrócony w taki sposób, że zmienia to jego pierwotny sens.
Ograniczone zaufanie
Strona gov.pl udostępniła kilka porad, jak weryfikować informacje, które pojawiają się w sieci:
- Przeanalizuj stronę – czy wygląda ona na wiarygodną, czy profesjonalnie ją przygotowano, czy znani są autorzy i źródło finansowania strony. Warto sprawdzić, na jakiej domenie istnieje strona – czy adres jest nietypowy, a domena nie pochodzi z egzotycznych krajów.
- Zweryfikuj źródła, na które powołuje się autor artykułu.
- Sprawdź strukturę artykułu. Czy jest napisany w emocjonalnym tonie? Czy oddzielono fakty od opinii? Czy nagłówek jest spójny z resztą artykułu? Artykuły godne zaufania są utrzymane w spokojnym tonie.
- Porównaj artykuł z inną wiarygodną stroną internetową. Sprawdź, w jakim świetle ta informacja została przedstawiona w innym źródle, czy uwzględnione zostały różne opinie. Warto przejrzeć informacje uzyskane z innych wyszukiwarek, a także ze stron internetowych, które zajmują się daną tematyką. Istotnym źródłem mogą być serwisy gazet, a także publikacje naukowe dostępne w otwartym dostępie, w bazach artykułów naukowych uniwersytetów.
- Zbadaj, w jaki sposób zostali przedstawieni bohaterowie artykułu. Czy przedstawiono ich różne opinie? Czy tekst nie powiela stereotypów i uproszczeń?
Fake newsy stanowią poważny problem w rozpowszechnianiu informacji, który może nieść za sobą poważne konsekwencje finansowe lub godzące w dobre imię osoby czy instytucji. Na szczęście powstają firmy, które zajmują się weryfikowaniem informacji i reagują na szerzenie nieprawdziwych wiadomości. Podczas przeszukiwania zakątków Internetu zachowajmy więc zdrowy rozsądek i sprawdzajmy źródła, aby zapobiegać rozpowszechnianiu fake newsów.
DU/Centrum Komunikacji PZN
Fot. Freepik
